Не, не лясны звер зацягнуў Гiласа ў сваю нару, не драпежная птушка схапiла яго. З усяе сiлы крычалi Геракл i Палiфем, паварочваючыся на ўсе чатыры бакi, клiкалi: "Гiлас! Гiлас!" I пачулi ў адказ слабы водгук - не то ўздых, не то стогн, быццам аднекуль здалёк адзываўся iм голас Гiласа. Яны не маглi зразумець, адкуль чуўся той голас, кiдалiся ў розныя бакi. А голас iшоў з вады, i калi б яны зазiрнулi ў раку, яны ўбачылi б, як плакаў i рваўся да iх з дна бедны Гiлас i як нiмфы старалiся суцешыць яго пацалункамi.
Але сябры не ведалi, што хлопчык быў гэтак блiзка ад iх, i падалiся на пошукi ў лясныя нетры. Усю ноч яны блукалi па лесе i зайшлi так далёка ад берага мора, што ўжо не маглi чуць, што рабiлася на караблi.
Арганаўты добра адпачылi ў тую ноч. На досвiтку, як толькi ўзышла заранка, прачнуўся рулявы Тыфiс i ўбачыў, што дзьме спадарожны вецер. Тыфiс пабудзiў таварышаў i пачаў прыспешваць з ад'ездам. Арганаўты хуценька сабралiся. Вецер надзьмуў белы ветразь, i карабель памчаўся па хвалях.
Узышло сонца, асвяцiла карабель, i арганаўты ўбачылi, што месцы Геракла i Палiфема пустыя. I не было хлопчыка Гiласа. Гэта была першая страта ў дарозе, i арганаўты захвалявалiся.
Што рабiць? Вярнуцца? Але ж вецер спадарожны... I яны ўжо ведаюць, як небяспечна вяртацца на старое месца. Плыць далей, кiнуць таварышаў адных на чужой старане... "Не!.. Не!.. Няхай скажа Язон, што рабiць. Язон абраны старшым, Язон - начальнiк, няхай распараджаецца Язон!" - так гаварылi арганаўты i акружылi Язона, патрабуючы, каб ён усё вырашыў.
Але Язон маўчаў, быццам не чуў, што яму гаварылi. Звесiўшы галаву, пануры сядзеў ён каля рулявога i думаў. Тады Тэламон, якi больш за ўсiх любiў Геракла, гнеўна закрычаў:
- Чаго мы можам чакаць ад Язона! Паглядзiце, ён спакойны. Адзiн ён спакойны. Я ведаю: ён заўсёды зайздросцiў Гераклу, цяпер ён радуецца - нiхто больш не перашкодзiць яго славе. Можа, ён падстроiў усё гэта знарок. Ён ведаў, што Геракла няма з намi, калi адплываў карабель... I Тыфiс памагаў Язону ў гэтым.?. Не, я не хачу плыць далей з вамi! Назад! Назад! Чуеш, рулявы! Паварочвай назад, кiруй да берага!
Блiскаючы вачамi, кiнуўся Тэламон да Тыфiса i сiлком хацеў вырваць у яго руль, каб павярнуць карабель. Дзьмуў моцны вецер, i паварочваць было небяспечна. Два сыны Барэя, крылатыя героi, схапiлi Тэламона за рукi, хацелi ўтрымаць яго i гучна лаялiся.
Раптам наляцела вялiзная хваля, ударыла ў борт, магутная рука схапiла за карму i спынiла карабель. Увесь павiты водарасцямi, кудлаты, строгi, з'явiўся перад арганаўтамi бог мора i грозна сказаў:
- Кiньце сварыцца! Помнiце, куды i чаго вы плывяце. Не вяртайцеся, спяшайцеся ўперад! Не па злым пажаданнi Язона, а па мудрай волi Зеўса засталiся на беразе вашы таварышы. Iншыя справы, другiя подзвiгi чакаюць Геракла. А вы плывiце з Язонам далей.
Сказаў - i знiк у марской глыбiнi. Адразу ж, як вецер, суцiшыўся гнеў Тэламона, i яму зрабiлася сорамна, што ён пакрыўдзiў старшага таварыша. Прысаромлены, падышоў ён да Язона i цiха сказаў:
- Даруй мне за дзёрзкiя i грубыя словы! Iх парадзiлi смутак i гнеў.
Язон дараваў Тэламону i памiрыўся з iм. Зноў быў мiр на караблi, арганаўты дружна веславалi, i "Арго" плыў па моры ўсё далей i далей.
У царстве бебрыкаў
Паспешлiва адплываючы з апошняй стаянкi, арганаўты забылiся папоўнiць запасы прэснай вады, i хутка iм зноў давялося паварочваць да берага.
Наблiжаючыся да зямлi, яны ўбачылi бедныя хацiны з камянёў i неабчасаных бярвёнаў i людзей у звярыных шкурах, дзiкiх i ваяўнiчых з выгляду. Заўважыўшы карабель арганаўтаў, дзiкiя людзi з крыкамi кiнулiся да таго месца, дзе прычальваў карабель, стоўпiлiся, нiбы бараны, i з цiкавасцю чакалi высадкi, не выказваючы нiякiх прыкмет гасцiннасцi. З натоўпу выйшаў чалавек вялiзнага росту, у чорным плашчы, з цяжкай дубiнай у руках.
Язон зразумеў, што перад iм правадыр гэтых дзiкiх людзей, i, ступiўшы на зямлю, звярнуўся да яго.
- Вiтаю цябе! - сказаў Язон. - Калi ласка, скажы нам, чыя гэта зямля i якi народ тут жыве? Мы - арганаўты, вольныя мараплаўцы. Плывём з грэчаскага горада Iолка ў далёкую Калхiду, каб здабыць залатое руно, якое прыносiць людзям багацце i дастатак. Не бойцеся нас, мы не зробiм вам нiякай шкоды. Мы толькi набяром у нашы пасудзiны свежай вады i паплывём далей. Вялiкi Зеўс загадвае ўсiм людзям быць гасцiннымi i даваць прытулак падарожнiкам...
- Не ведаю нiякага Зеўса! - груба перапынiў Язона чалавек у чорным плашчы. - Я - Амiк, у мяне свае законы. Калi ўжо лёс занёс вас да мяне, у царства бебрыкаў, дык ведайце, як я прымаю гасцей. Глядзiце! - I ён паказаў дубiнаю: каля ўвахода ў паселiшча на доўгiх жэрдках тырчалi высахлыя чалавечыя галовы. - Месца хопiць i для вас, марскiя бадзягi! - засмяяўся дзiкун.
Бебрыкi таксама ўсмiхалiся, iм падабаўся жарт цара.
Амiк гаварыў далей:
- Усiх чужаземцаў, якiя ступяць на маю зямлю, я частую па-свойму. Вось! I ён ганарыста ўзняў свой кулак велiчынёй з галаву Язона. - Гэй вы, мараплаўцы, хто з вас самы дужы, няхай выходзiць са мною на кулачкi! Хто мяне пераможа - будзе тут гаспадаром, каго я перамагу - з таго галаву здыму на памяць... Ну? Прымаеце мой пачастунак?
Ледзь стрымлiваючы гнеў, слухалi арганаўты пахвальбу цара бебрыкаў. Язон не сказаў нi слова i пачаў здымаць з сябе зброю. Ды яго апярэдзiў Палiдэўк.
- Мяне называлi калiсьцi лепшым кулачным байцом у Эладзе, - сказаў ён таварышам, - дазвольце мне ўцiхамiрыць гэтага бебрыка. - I, павярнуўшыся да Амiка, пачцiва пакланiўся: - Дзякую за сардэчную сустрэчу. Не будзем марнаваць часу. Я гатовы!
Велiкан паглядзеў на Палiдэўка з усмешкаю: юны герой ледзь даставаў яму да пляча.
Але Палiдэўк спакойна зняў з сябе шчыт, меч i шлем i аддаў у рукi брату Кастору, каб ён патрымаў iх у час бою.
Амiк, сярдзiта буркнуўшы, адкiнуў убок сваю дубiну з такою сiлаю, што пыл узняўся слупам. Працiўнiкi скiнулi на траву свае плашчы i абматалi рамянямi рукi па локцi.
Бебрыкi прагным натоўпам акружылi iх. Арганаўты горда стаялi стройнымi радамi воддаль.
- Ну, малы, зараз табе будуць канцы! - фанабэрыста сказаў Амiк, размахнуўся i абрынуў свой цяжкi кулак проста на галаву Палiдэўка.
Але Палiдэўк своечасова ўхiлiўся i стукнуў злёгку працiўнiка ў жывот.
- О-хо-хо! - рагатнуў Амiк. - Ты вёрткi, малыш, але не дражнi мяне - я не люблю, калi мяне казычуць. - I, нагнуўшыся, з сiлай выкiнуў уперад кулак, каб ударыць юнака ў грудзi, пад сэрца.
Палiдэўк адскочыў убок i з размаху стукнуў велiкана ў скроню так, што ў галаве ў таго зазвiнела i чырвоныя кругi паплылi перад вачамi. Бебрык раз'ятрыўся i, не памятаючы сябе, пачаў бiць направа i налева, куды папала, трацячы дарэмна сiлы, таму што юнак арганаўт кожны раз паспяваў ухiлiцца, адскочыць назад i толькi стараўся знясiлiць свайго працiўнiка, а сам чакаў зручнага моманту, каб нанесцi рашаючы ўдар. Нiбы раз'юшаны бугай, кiдаўся Амiк ва ўсе бакi, цяжка дыхаючы, i пот буйнымi кроплямi кацiўся з расчырванелага твару i падаў на зямлю, нiбы дождж.
А юны грэк, лёгкi i гнуткi, спрытна кружыўся вакол непаваротлiвага бебрыка i раптам, iмклiва напаўшы на яго, ударыў у скроню - раз i другi - з такою сiлаю, што рассек яму чэрап.
Амiк захiстаўся, упаў на каленi; кроў лiнула ў яго з рота.
Узняўшы шчыты, гучна вiталi пераможцу арганаўты.
Бебрыкi ж, як толькi ўбачылi, што цар iх забiты, кiнулiся да Палiдэўка з дубiнамi. На выручку брату паспяшаўся з мячом Кастор i велiкан Анкей са сваёй цяжкай сякерай. Давялося арганаўтам уступiць у нечаканы бой. Мячы скрыжавалiся з дубiнамi. Бiтва была нядоўгая. Бебрыкi ў жаху кiнулiся наўцёкi; арганаўты гналiся за iмi i вучылi гасцiннасцi.
- Мы прыйшлi да вас з мiрам. Мы не хацелi рабiць вам зла, - гаварыў Язон. - Нам нiчога не трэба было ад вас, акрамя добрага слова i свежай вады на дарогу. Запомнiце ж цяпер нашу запаведзь: паважайце гасцей i чужаземцаў. Па нашых слядах прыплывуць iншыя - сустракайце iх як сяброў, памагайце тым, хто смела плыве ўперад па нязведаных морах, хто пракладае дарогу для ўсiх!
Язон загадаў зняць з жэрдак мёртвыя галовы чужаземцаў, забiтых Амiкам, i пахаваць iх.
Перапалоханыя бебрыкi прынеслi арганаўтам багатыя дарункi i наладзiлi баль. Героi перавязалi свае раны, забылi пра нядаўнюю бойку i весела балявалi на беразе перад паселiшчам бебрыкаў.
Пераможна гучала залатая кiфара, спяваў Арфей, i людзi ў звярыных шкурах са здзiўленнем слухалi песнi далёкай краiны.
Арганаўты ў Салмiдэсе. Голуб Фiнэя
Усё далей i далей на ўсход плыў "Арго". Ужо шмат дзён былi арганаўты ў дарозе. Яны мiнулi другое мора i хутка павiнны былi ўбачыць трэцяе - апошняе на iх шляху, самае шырокае, бурнае i невядомае мора. Нават спрактыкаваны марак Тыфiс нiчога не ведаў пра яго. Арганаўты доўга шукалi праходу з Прапантыды ў гэтае новае мора i, перш чым рушыць у апошнi пераход, вырашылi адпачыць i спынiлiся паблiзу фракiйскага горада Салмiдэса.
Незвычайная цiшыня сустрэла iх на беразе. Гавань была пустая i закiнутая, гарадскiя вулiцы бязлюдныя, дамы зачынены наглуха.
Арганаўты прайшлi па бязлюдным горадзе i наблiзiлiся да царскага дома. Страшэннае запусценне панавала тут. Усе раслiны ў царскiм садзе загiнулi. Куча агiднага бруду ляжала перад домам; сонца палiла яго, i нясцерпны смурод стаяў у паветры. На расчыненых варотах сядзелi дзве вялiзныя худыя птушкi i, схаваўшы галовы пад крылы, спалi.
Са здзiўленнем глядзелi на ўсё гэта арганаўты i хацелi былi ўжо як мага хутчэй прайсцi мiма, як раптам пачулi чыйсьцi слабы голас. Яны адгукнулiся. З дома выйшаў, хiстаючыся, стары i рушыў да iх, працягнуўшы ўперад дрыжачыя рукi i асцярожна ступаючы, нiбы сляпы. Ён i сапраўды быў сляпы i такi знясiлены i худы, што страшна было глядзець на яго. Ён ледзь дайшоў да прышэльцаў, аслабеў i ўпаў перад iмi на зямлю. Арганаўты паднялi яго, прывялi да ганка, пасадзiлi i абступiлi, чакаючы, што ён скажа.
Аддыхаўшыся, стары загаварыў цiхiм i сумным голасам:
- Я пазнаў вас, героi Элады! Сэрца падказала мне, што вы - тыя, што адважылiся плыць па залатое руно цераз тры моры ў далёкую Калхiду. Арганаўты, таварышы i спадарожнiкi Язона, гэта вы! Даўно ўжо я чакаю вас. Мне прадказана, што вы прыйдзеце i выратуеце мяне. Слухайце! Калiсьцi быў я царом у Салмiдэсе. Маё iмя Фiнэй...
Пачуўшы гэтае iмя, з крыкам кiнулiся да старога Барэады, два крылатыя браты, сыны бога вятроў, i спынiлiся, баючыся паверыць сваiм вачам: гэта быў муж iх любiмай сястры, фракiйскi цар Фiнэй.
- Так, я не чужы вам, - сказаў стары, - я быў жанаты на красунi дачцэ Барэя. Два мiлыя сыны ў мяне былi, быў я багаты i шчаслiвы. Я ўмеў прадказваць будучае, многiя таямнiцы былi мне адкрыты, але я не меў права таварыць пра iх. А я быў добры i мяккасардэчны i пачаў гаварыць людзям пра iх лёс. Багi загневалiся на мяне: я аслеп. Сям'я мая распалася, сыны сышлi ад мяне. Людзi пакiнулi мяне аднаго, таму што багi паслалi сюды страшыдлаў, якiя пiльнуюць мяне i не дазваляюць нiкому памагчы мне. Голад мучыць мяне, я памiраю ад знясiлення... Выратуйце мяне, Барэады!